Wieloletni (2017-2025), makroregionalny projekt badawczo-edukacyjno-filmowy „Pierwsi Niepodlegli” ma na celu skuteczne przywrócenie wspólnocie narodowej pamięci o serii niesłusznie zapomnianych, zwycięskich zrywów niepodległościowych w ówczesnej Galicji i na Śląsku Cieszyńskim, dzięki którym polskie instytucje przejęły tutaj pełną władzę z rąk zaborców jako pierwsze w całym kraju, kilkanaście dni wcześniej niż w Warszawie. To właśnie obszar między Cieszynem a Sanokiem był bowiem pierwszym realnie niepodległym regionem obszarem w odradzającej się, po okresie zaborów, Rzeczpospolitej.

Wydarzenia z października 1918 r. są jednak wciąż szerzej nieznane naszym rodakom. Tymczasem pozostają do dziś wzorcowym przykładem obywatelskiej aktywności i szlachetnej współpracy ponad podziałami – nie powiodłyby się bez współdziałania na co dzień wręcz wrogo się traktujących środowisk i stronnictw, a także bez ich kooperacji w skali całego makroregionu. Te wspólnie podjęte na rzecz Ojczyzny wysiłki najlepiej ilustruje fakt, że np. sporą część wyzwolicieli Tarnowa stanowili … sądeczanie, a na czele przewrotu wojskowego w Krakowie stanęli tarnowianie.

Nawiązując do tych faktów, inicjatorzy projektu chcą wspomóc integrację wewnętrzną i zewnętrzną uczestniczących w nim wspólnot lokalnych oraz wzmocnić – wokół chlubnych wydarzeń historycznych – ich wspólną, regionalną i ogólnonarodową tożsamość.

Ożywiając pamięć o pionierskich zasługach dla Niepodległej, chcemy przypomnieć także, że nasz region pozostawał najdłużej zniewoloną częścią Polski. Został też najbardziej doświadczony w trakcie I wojny światowej.

W szczególny sposób nasz projekt adresowany jest do społeczności następujących miast/ subregionów Małopolski: Cieszyna, Krakowa, Nowego Sącza, Rzeszowa, Tarnowa, Wadowic i Zakopanego/Nowego Targu a także Bochni, czy Sanoka, czyli do wszystkich ośrodków, które już 31 października 1918 r. lub dnia następnego realnie wybiły się na niepodległość. W następnej kolejności projekt kierujemy także do mieszkańców innych miejscowości Małopolski, Śląska Cieszyńskiego i Podkarpacia, które odzyskiwały wolność w pierwszych dniach pamiętnego listopada 1918 r.

To z tych wszystkich miejsc wywodzili się Pierwsi Niepodlegli – bohaterowie projektu.